W poniedziałek 16 siepania 2021 roku Prezydent podpisał nowelizację ustawy kodeks cywilny zgodnie z którą, po wejściu w życie nowego przepisu, rodzina osoby poszkodowanej w sposób trwały będzie mogła domagać się zapłaty odszkodowania w związku z niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej. Kto może starać się o wypłatę takiego zadośćuczynienia? Jakie musi spełnić warunki? Te kwestie postaram się przybliżyć w dzisiejszym wpisie.
O ile nie budziło wątpliwości, iż osoby najbliższe poszkodowanego mogą żądać zadośćuczynienia w przypadku jego śmierci (art. 446 § 4 k.c.) o tyle problem stanowiła kwestia związana z faktycznym zerwaniem więzi rodzinnej w przypadku wystąpienia stanu trwale uniemożliwiającego istnienie takiej więzi, tj. np. wejścia poszkodowanego w stan wegetatywny. Próby uzyskiwania zadośćuczynienia poprzez zakwalifikowanie więzi rodzinnych jako dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c. zostały przekreślone przez uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2019 roku, sygn. akt: I NSNZP 2/19 w której stwierdzono, że:
"Osobie bliskiej poszkodowanego, który na skutek czynu niedozwolonego doznał ciężkiego i trwałego rozstroju zdrowia, nie przysługuje zadośćuczynienie pieniężne na podstawie art. 448 k.c."
Ostatnia nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadza zatem nową podstawę prawną do przyznania zadośćuczynienia pieniężnego członkom rodziny osoby, u której doszło do ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej.
Zgodnie z nowym przepisem art. 446(2) k.c. "w razie ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, skutkującego niemożnością nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej, sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę."
Zgodnie z wprowadzonym przepisem sąd będzie mógł przyznać najbliższym członkom rodziny poszkodowanego zadośćuczynienie w przypadku zaistnienia takiego uszczerbku w zdrowiu, który uniemożliwi kontynuowanie lub nawiązanie więzi rodzinnej. Sytuacja taka powstanie z całą pewnością w przypadku wystąpienia u poszkodowanego stanu wegetatywnego ale wydaję się, że także wtedy, gdy na skutek wyrządzonej mu szkody dojdzie do innych schorzeń, które uniemożliwią mu prawidłowe nawiązywanie więzi z innymi osobami. Szkoda wyrządzona musi mieć charakter ciężki i trwały. O ile pojęcie "trwały" w tym przypadku w mojej ocenie zakłada "nieprzemijalność" przypadłości, o tyle pojęcie "ciężki" ma charakter wysoce ocenny i wydaje się, że dopiero praktyka pozwoli wypracować prawidłowe jego rozumienie.
Zadośćuczynienie może zostać przyznane "najbliższym członkom rodziny". W doktrynie wskazuje się, że "za najbliższych członków rodziny zmarłego należy uznawać osoby powiązane z nim węzłami małżeństwa, przysposobienia, pokrewieństwa i, jak się wydaje, także powinowactwa, jeśli ponadto osoby te łączyła ze zmarłym szczególna więź emocjonalna" (G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, LEX/el. 2021, art. 446.). Chociaż jednocześnie wskazuje się, że przy określaniu podmiotu uprawnionego do zadośćuczynienia nie należy odwoływać się wyłącznie do kryteriów formalnych, ale decydujący powinien być faktyczny układ stosunków (wyrok SN z 13.04.2005 r., IV CK 648/04, OSNC 2006, nr 3, poz. 54.).
Ustawa wprowadzająca przepis art. 446(2) k.c. wskazuje, że będzie miał on zastosowanie także do zdarzeń których skutkiem jest niemożność nawiązania lub kontynuowania więzi rodzinnej przez najbliższych członków rodziny z poszkodowanym z powodu wyrządzenia u niego ciężkiego i trwałego uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, powstałych przed dniem jej wejścia w życie. Oznacza, to że o zadośćuczynienie mogą starać się także członkowie rodzin osób które zostały trwale i ciężko poszkodowane jeszcze przed wejście w życie nowych przepisów.
Nowa regulacja wchodzi w życie w terminie miesiąca od jej ogłoszenia. W chwili powstawania niniejszego wpisu nie została ona jednak jeszcze ogłoszona.
Przepis art. 446(2) k.c. wszedł w życie z dniem 19 września 2021 roku.
M.S.
Najnowsze wpisy:
kancelaria@adwokat-skwarek.pl
+ 48 665 961 401
Kancelaria Adwokacka Mariusz Skwarek
ul. Krochmalna 32A/4, 00-864 Warszawa