Przedawnienie przestępstwa

Przedawnienie przestępstwa

Na wstępie zaznaczyć należy, że kodeks karny nie posługuje się pojęciem "przedawnienia przestępstwa". Przepisy regulujące skutki upływu czasu, dla możliwości ścigania sprawców przestępstw mówią o "ustaniu karalności". W niniejszym wpisie będę posługiwał się jednak pojęciem "przedawnienia przestępstwa", a to dlatego, że klienci w ten właśnie sposób pytają o to zagadnienie.

Przedawnienie przestępstwa - co to właściwie znaczy?

Przedawnienie przestępstwa to instytucja prawa karnego, która polega na tym, że po upływie określonego czasu od popełnienia przestępstwa, sprawca nie może być ścigany i ukarany.

Innymi słowy, karalność przestępstwa ustaje po upływie terminu przedawnienia. Celem przedawnienia jest zapewnienie stabilności prawnej, uniknięcie prowadzenia postępowań karnych po długim czasie, kiedy dowody mogą być trudne do zebrania, oraz danie sprawcy szansy na powrót do normalnego życia.

Przedawnienie przestępstwa - terminy

Przepisy obowiązującego prawa określają dokładnie po jakim czasie następuje przedawnienie przestępstwa.

Okres ten zależy od górnej granicy sankcji karnej, przewidzianej dla konkretnego przestępstwa i wynosi:

1. 40 lat w przypadku zbrodni zabójstwa

2. 20 lat w przypadku innych zbrodni

3. 15 lat gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat

4. 10 lat gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata

5. 5 lat gdy chodzi o pozostałe występki

   
   

Przedawnienie przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego wygląda trochę inaczej.

W przypadku tych czynów zabronionych przedawnienie następuje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

---

Przykład: Przestępstwo zniesławienia ścigane jest z oskarżenia prywatnego. X zniesławił Y w grupie ABC, na łamach portalu społecznościowego facebook.pl. Miało to miejsce w dniu 5 marca 2025 roku, o czym Y wiedział od razu, bo był stałym czytelnikiem postów umieszczanych w tej grupie. Y może złożyć we właściwym sądzie rejonowym prywatny akt oskarżenia, najpóźniej w dniu 5 marca 2026 roku. Jeżeli spóźni się chociażby jeden dzień, sąd nie będzie mógł zająć się jego sprawą.

---

Jeżeli w okresie przedawnienia przestępstwa wszczęto postępowanie karne, to terminy o których mowa powyżej ulegają wydłużeniu o kolejnej 10 lat. W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego termin ten jest krótszy i wynosi lat 5.

Przedawnienie przestępstwa - skutki

Przedawnienie przestępstwa skutkuje zakazem wszczęcia postępowania karnego, a w przypadku postępowań już wszczętych - konieczność umorzenia takiego postępowania. Bez znaczenia pozostaje to na jakim etapie jest sprawa, tj. czy prowadzą ją jeszcze organy ścigania, czy też doszło już do przesłania aktu oskarżenia do sądu.

W przypadku przedawnienia przestępstwa na etapie postępowania przygotowawczego prokurator wyda postanowienie o umorzeniu postępowania. Jeżeli sprawa trafiła już do sądu, to sąd wyda wyrok umarzający postępowania, jeżeli do przedawnienia przestępstwa doszło po otwarciu przewodu sądowego lub postanowienie o umorzeniu, jeżeli przestępstwo przedawniło się przed otwarciem przewodu.

---

Przykład: wobec X toczy się postępowanie karne ale prokurator nie wniósł jeszcze aktu oskarżenia do sądu. W międzyczasie doszło do przedawnienia przestępstwa. Prokurator powinien wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, powołując się na art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.;

W sprawie prowadzonej przed sądem rejonowym, po otwarciu przewodu sądowego doszło do przedawnienia przestępstwa. Sąd powinien wydać wyrok umarzający postępowanie, na podstawie art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.

---